Thiết kế là một trong những chuyên ngành nghề đòi hỏi khả năng tư duy bền bỉ và sức sáng tạo không ngừng nghỉ. Trong quá trình làm việc, nhà thiết kế cần suy nghĩ và tìm kiếm những ý tưởng mới cho các công trình và dự án khác nhau trong cùng một thời điểm. Việc thường xuyên phải làm việc dưới áp lực cao cùng cường độ làm việc liên tục có khả năng sẽ dẫn đến việc suy giảm sức sáng tạo. Con người để giải quyết vấn đề dễ dàng hơn thường có xu hướng lựa chọn những phương án đã có sẵn với lối tư duy thông thường để đưa ra các đáp án một cách nhanh chóng, khi việc này diễn ra thường xuyên trong một khoảng thời gian dài dễ dẫn đến việc tư duy của chúng ta sẽ trở thành lối mòn và dễ hài lòng với kết quả thu được.

Vậy, làm thế nào để thoát khỏi lối mòn tư duy đó? Làm thế nào để khai phá sức sáng tạo và duy trì khả năng tư duy trong thiết kế?

Trong quy mô của bài viết ngày hôm nay, Splace sẽ giới thiệu đến quý độc giả 3 phương pháp sáng tạo có tính ứng dụng, rõ ràng và hiệu quả, những phương pháp này đã được các nhà khoa học trên thế giới tìm ra và ứng dụng.

Phương pháp sơ đồ tư duy (Mindmap): phương pháp này khá phổ biến trên thế giới, được đề ra bởi tác giả Tony Buzan người Anh. Ứng dụng phương pháp này trong quá trình tư duy sẽ giúp cho người thiết kế phát huy được tiềm năng cùng một lúc của bán cầu não trái và phải. Bán cầu não trái xử lý ngôn ngữ, con số, logic và các sự kiện xảy ra tiếp nối và các thao tác phân tích. Bán cầu nảo phải xử lý nhịp điệu, không gian, ước mơ, tưởng tượng, màu sắc và  sự tổng hợp thông tin (Tony Buzan 1990). Vì thế, phương pháp này thể hiện bằng sơ đồ cùng các hình vẽ, biểu tượng liên quan đến vấn đề cần bàn luận, những hình ảnh hoặc ý tưởng chính được chọn sẽ được thay đổi kích thước và màu sắc để dễ dàng tìm ra đáp án.

Phương pháp 6 chiếc mũ tư duy (six thinking hats): phương pháp “6 chiếc mũ tư duy” được nghiên cứu và phát triển bởi tiến sĩ Edward de Bono năm 1980 và được miêu tả chi tiết trong cuốn sách “Six thinking Hats”. Phương pháp này giúp người sử dụng có nhiều cái nhìn cùng một lúc về một đối tượng mà mỗi một quan điểm đều mang tính khác biệt. Cái hay của “6 chiếc mũ tư duy” này được đánh giá từ việc phương pháp này kích hoạt suy nghĩ song song, đa chiều. Người thực hành khi đội nón mang màu khác nhau sẽ tư duy theo định hướng được yêu cầu mà không bị các yếu tố tâm lý hay thói quen tư duy làm “nhiễu loạn”, từ đó đưa ra cái nhìn khách quan từ nhiều góc độ cho cùng một vấn đề.

Cụ thể hơn:

– Nón trắng: Trung tính – tập trung trên thông tin rút ra được, các dẫn liệu và những thứ cần thiết.

– Nón đỏ: Nóng – tình cảm, cảm giác, cảm nhận, trực quan

– Nón đen: Phê phán và phản biện lại chủ đề những vấn đề được đặt ra xung quanh chủ thể.

– Nón vàng: Tích cực, lạc quan và đưa ra những lợi ích và các điều tốt đẹp.

– Nón lục: Sáng tạo, tìm ra các giả thuyết mới

– Nón xanh dương: Tổ chức lãnh đạo, suy nghĩ và kết nối các sự kiện, đưa ra kết luận và hoàn thiện Concept

Phương pháp tư duy hình thái (Lateral thinking): phương pháp này có cùng cha đẻ với phương pháp 6 chiếc mũ tư duy (six thinking hats) – Edwards De Bono. Tác giả nhận định “lối tư duy một chiều được sử dụng để thay đổi các quan niệm và nhận thức thay vì cố gắng một cách cứng nhắc với các khái niệm và nhận thức tương tự trước đó” (Edward De Bono 1997). Ứng dụng phương pháp này người nghiên cứu cần đưa ra hàng loạt các câu hỏi mà đi ngược lại với hướng giải quyết vấn đề thông thường từ nhiều khía cạnh và phản biện lại kết quả liên tục.

Cụ thể:

– Liệt kê tất cả các giả thiết được đặt ra

– Đặt câu hỏi từ nhiều góc độ, đặt biệt là những góc độ trái chiều

– Thay đổi góc nhìn trái ngược với kết quả ban đầu và bắt đầu phản biện lại kết quả.

Với những phương pháp được liệt kê và phân tích ở trên, các nhà thiết kế sẽ có thêm công cụ để nghiên cứu và sáng tạo trong quá trình làm việc và thực hiện dự án của mình. Lẽ dĩ nhiên,  không có phương pháp nào là vĩnh cửu có thể giải quyêt được mọi vấn đề cũng như không có công cụ nào là hoàn hảo nếu không được thực hành thường xuyên.

Mọi phương pháp sáng tạo đều là sáo rỗng nếu những phương pháp không được ứng dụng trên một nền kiến thức tích luỹ đủ.

(Còn tiếp…)

Tổng hợp và phân tích: A.N

Nguồn tham khảo:

Tony Buzan (1990) The Mind Map Book, Penguin Books Usa Inc.

Edward De Bono 1997 Lateral Thinking: Creativity Step by Step, Harper and Row Usa Inc.